Historia

Zasięg występowania stroju opoczyńskiego został określony podczas badań terenowych przeprowadzonych przez Janinę Krajewską w latach 1949-1955. Obejmował on tereny lewobrzeżnej Pilicy z ośrodkami w Rzeczycy i Sierzchowach, po Rawę Mazowiecką i Lubochnię, a na prawym brzegu granicę wyznaczały miejscowości: Smardzewice, Opoczno, Drzewica i Odrzywół. Teren na których ukształtował się strój opoczyński, należał do słabo uprzemysłowionych, a podstawę utrzymania ludności stanowiło rolnictwo i hodowla zwierząt. Największy rozwój stroju opoczyńskiego nastąpił w okresie pouwłaszczeniowym i trwał do pierwszej wojny światowej. Przemiana stroju w ostatnich stu pięćdziesięciu latach dotyczy przede wszystkim kolorystyki, technik tkackich haftu i zdobienia.

W centralnej Polsce, w granicach obecnego województwa łódzkiego, ubiór sieradzki noszony był powszechnie na przełomie XIX i XX wieku. Przez ten obszar przepływa rzeka Warta oraz jej górny prawobrzeżny dopływ – Widawka, wraz z rzekami Grabią i Niecieczą. Miejscowości które znajdują się na tym terenie to: Łask, Zduńska Wola, Pabianice, Warta i Sieradz. To właśnie od tego ostatniego miasta wzięła się nazwa stroju.

Rozwój stroju Sieradzkiego to połowa XIX wieku, po czasach uwłaszczenia. Proces zanikania stroju męskiego i kobiecego, odbywał się stopniowo. Jako pierwszy przestał być noszony strój męski. Najdłużej zachował się w okolicach Sieradza i Widawy, aż do lat pięćdziesiątych XX wieku.

Kostium, który w zespole „Mazowsze” umownie określamy mianem wilanowskiego, jest stylizacją stroju noszonego dawniej w zachodniej części Mazowsza, zwanej Polnym, czyli na obszarach rozciągających się na lewym brzegu Wisły, położonych na południe i południowy zachód od Warszawy, takich jak Błonie, Czerniaków, Ujazdów, Ołtarzew, Powsin, Powsinek, Raszyn, Wilanów, Służew, Zawady.
Jeszcze w połowie XIX wieku mieszkańcy osad i wsi nosili odzież tradycyjną. Byli oni dosyć zamożni w stosunku do swych sąsiadów. Utrzymywali się nie tylko z uprawy roli, ale przede wszystkim z handlu produktami rolnymi, a bliskość miasta powodowała, że był to bardzo intratny interes. Zasobność ludności, sąsiedztwo z Warszawą i pałacem w Wilanowie miały silny wpływ na miejscowy ubiór.
Strój kobiecy i męski wyszedł z powszechnego użycia na przełomie XIX i XX wieku. Jako pierwsi przestali go nosić mężczyźni, kobiety i tym razem były bardziej konserwatywne.

Kurpie to nazwa regionu etnograficznego zlokalizowanego na terenie dwóch mazowieckich puszcz: Białej i Zielonej oraz jego rdzennych mieszkańców.
Okolice Puszczy Białej były dość wcześnie zasiedlone, a jej obszar leżący w widłach Bugu i Narwi, dzieli się na dwie części, których granice wyznaczają różne cechy kultury tradycyjnej. Pierwsza, południowo-zachodnia, obejmuje obszar wokół Pniewa, Obrytego, Woli Mystkowskiej i nosi nazwę pułtuskiej. Druga, północno-zachodnia, to grupa ostrowska, a jej centralne punkty stanowią Braniszczyk, Poręba i Osuchowa.
Ubiór na obszarze Puszczy Białej przetrwał do dziś w znikomym stopniu. Jedynie w części pułtuskiej strój kobiecy noszono niemal do drugiej wojny światowej, a w latach trzydziestych XX wieku przeszedł on wręcz proces odnowy. Natomiast ubiory tradycyjne grupy ostrowskiej wyszły z powszechnego użycia już w pierwszych latach XX w. Bezwzględnie zadecydowały o tym trudne warunki życia i niski jego poziom, co zmuszało ludność do kupowania taniej odzieży przemysłowej.

Puszcza położona bardziej na północ nazywana jest Zieloną, Myszyniecką lub Kurpiowską. Od wschodu jej granice wyznacza rzeka Pisa, na południu Narew, na południowym zachodzie dolny bieg rzeki Omulew, na zachodzie zaś środkowy bieg rzeki Orzysz. Na północy za dawną granicą z Prusami puszcza zmieniła nazwę na Puszczę Piską. Mieszkańcy Puszczy Zielonej nazywali siebie Puszczakami, Puszczynami, niekiedy Puszczykami. Głównym źródłem utrzymania mieszkańców było bartnictwo, myślistwo i rybołówstwo.
Ubiór noszony przez Kurpiów, zarówno codzienny jak i odświętny, był prosty, szyty prawie całkowicie z lnianych i wełnianych samodziałów. W stroju męskim dominowała barwa brązowa zbliżona do koloru kory sosnowej, w kobiecym zaś czerwona i zielona.